«مهندسی سیستمهای کلان»
۱-مقدمه
یکی از مهم‌ترین تمایزات رشته مهندسی صنایع با سایر رشته‌های مهندسی «مسئله محوری» در مقابل «پدیده محوری« رشته‌های دیگر است. در واقع تمرکز بر حل مسئله از طریق راهحل جامع و بهینه نقطه کانونی رشته مهندسی صنایع است. ارائه راهحل برتر برای مسائل پیچیده جز با «تفکر سیستمی» یا به عبارت دیگر «کل‌نگری خلاق» امکان‌پذیر نیست. لذا اساساً مهندسی صنایع و تفکر سیستمی دو مفهوم جداناپذیر از نگاه علمی هستند. در گذشته و در گرایش‌های سنتی مهندسی صنایع، سیستم مورد مطالعه به کارخانه یا یک واحد تولیدی محدود میشد. اما با گسترش این رشته به تدریج سیستمهای اقتصادی و اجتماعی دیگر نیز با روششناسی تفکر سیستمی مورد مطالعه قرار گرفتند. مهندسی سیستم را میتوان مادر گرایش‌های مختلف مهندسی صنایع دانست، چرا که سیستم‌هایی مانند سلامت، اطلاعات، زنجیره تأمین، انرژی و لجستیک همگی مثال‌هایی از سیستمهای مورد مطالعه مهندسان صنایع به شمار میروند. گرایش مهندسی سیستمهای کلان را میتوان جامع‌ترین گرایش رشته مهندسی صنایع از منظر وسعت نگاه، حوزههای کاربردی، و روششناسی متنوع برای حل مسئله دانست. دلیل این امر آن است که مهندسی سیستمهای کلان به نوعی سایر گرایشها را تحت پوشش قرار داده، تنوع حوزههای کاربردی آن سیستمهای گوناگونی نظیر سلامت، زنجیره تأمین، حمل و نقل و انرژی را شامل میشود. از منظر روششناسی و ابزارها نیز این گرایش سبد متنوعی از روشهای کمّی، کیفی و ترکیبی را در بر می‌گیرد.
۲-تعریف و اهداف
مهندسی سیستم یک تفکر منظومه‌ای و منسجم است که به کمک آن میتوان نیازهای یک سیستم پیچیده را درک نموده، سپس به توسعه، آزمون و بکارگیری راه‌حل‌های کارا و هماهنگ برای این نیازها پرداخت. یک راهحل، زمانی کاراست که بتواند سادهتر به برآوردن یک نیاز بپردازد و زمانی هماهنگ است که بتواند به خوبی با دیگر زمینههای آن نیاز به کار گرفته شود. مهندسی سیستم دارای ابزارهای متنوعی برای تحلیل، طراحی و هدایت به سمت موفقیت در همه سطوح نیازها است، به طوری که از طراحی یک ابزار ساده گرفته تا درگیری در یک چالش بزرگ ملی همچون امنیت غذایی میتوان به مهندسی سیستم تکیه کرد. آنچه که مهندسی سیستم را از سایر حوزهها متمایز میسازد توجه آن به سیستمهای جامع است، به طوری که شاهد سطح وسیع استفاده از آن در ارزیابی و بهبود مسائل سازمانی، فناورانه و انسانی هستیم.
مهندسان سیستم با نگرش کل‌نگری خلاق و مهارت‌های حل مسئله به طراحی، بهبود و بهینهسازی فرآیندها و سیستم‌ها در راستای حل مسائل می‌پردازند. زمینههای اصلی مهندسی سیستم شامل سیستمهای انرژی، حمل و نقل، سلامت، لجستیک و زنجیره تأمین، فناوری اطلاعات و علوم تصمیم بوده، همچنین از منظر روششناسی شامل مدلسازی، تجزیه و تحلیل، شبیهسازی، کنترل، بهینهسازی و مدیریت سیستمهای پیچیده است. به طور خلاصه میتوان گفت مهندسی سیستم به مطالعه، مدلسازی و تجزیه و تحلیل سیستم‌ها پرداخته، با در نظر گرفتن ابعاد مختلف و با توجه به نیازها، اولویتها و امکانات موجود بهترین سیستم را طراحی می‌نماید.
مهندسی سیستم برخلاف بسیاری از رشته‌های سنتی یک رشته مسئله محور است که از طیف وسیعی از رویکردهای سیستمی سخت و نرم برای حل مسئله استفاده می‌‌کند. از رویکردهای برجسته این حوزه به ترتیب از سخت به نرم میتوان به تحقیق در عملیات، بهینهسازی داده محور، تحلیل و طراحی سیستم، پویایی‌شناسی سیستم‌ها، سایبرنتیک سازمانی، متدولوژی سیستمی نرم، برنامه‌ریزی تعاملی و روشهای سیستمی پسامدرن اشاره کرد. تفکر سیستمی به قدری در رشته مهندسی صنایع مهم قلمداد میشود که ممیزه اصلی یک مهندس صنایع نسبت به دانشآموختگان سایر رشته‌های مهندسی، دید سیستمی و توانایی حل مسئله به طور سیستماتیک اوست.
گرایش مهندسی سیستمهای کلان در دانشکده مهندسی صنایع دانشگاه علم و صنعت ایران با حضور استادان مبرّز مهندسی صنایع، برجسته در سطح ملی و بین‌المللی، یک برنامه منحصر به فرد را برای تربیت مهندسان سیستم با دو بال علم و عمل فراهم آورده است. هدف اصلی این برنامه تربیت افراد «کل‌نگر خلاقی» است که قادر به حل مسائل پیچیده هستند. کسب دستاوردهای پژوهشی و ارائه بالاترین کیفیت آموزشی در کنار پرداختن به تجربه‌های عملی و پروژه‌های صنعتی سرلوحه فعالیتهای استادان این گرایش است.
۳-مهارت‌های دانشآموختگان
دانشآموختگان این رشته قادر خواهند بود با اکتساب نگرش و مهارت کلیدی «کل‌نگری خلاق» به ارائه راه‌حل‌های کارا و اثربخش برای مسائل پیچیده و کلان‌مقیاس بپردازند. تحلیل جامع مسائل و ارائه راه‌حل‌های خلاقانه از ویژگیهای اصلی دانشآموختگان این گرایش است. از منظر روششناسی نیز دانشآموختگان این گرایش بر انواع روشهای سخت و نرم حل مسئله شامل تحقیق در عملیات، بهینهسازی داده محور، داده‌کاوی، فرآیند‌کاوی، پویایی‌شناسی سیستم‌ها، متدولوژی سیستمی نرم، برنامه‌ریزی غیرقطعی، برنامه‌ریزی تعاملی و روشهای سیستمی پسامدرن مسلط خواهند شد.
۴- برنامه آموزشی
به طور خلاصه برنامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد مهندسی صنایع گرایش مهندسی سیستمهای کلان به صورت زیر است.
| ردیف |
نام درس |
واحد |
| ۱ |
دروس اصلی |
۶ |
| ۲ |
دروس تخصصی |
۱۲ |
| ۳ |
دروس کاربردی |
۶ |
| ۴ |
سمینار و پایان نامه |
۸ |
| جمع |
۳۲ |
الف- سبد دروس اصلی
توضیح: دانشجو باید دو درس از این سبد انتخاب کند.
| ردیف |
نام د رس |
واحد |
| ۱ |
مهندسی سیستم |
۳ |
| ۲ |
نظریه تصمیم‌گیری |
۳ |
| ۳ |
اقتصادسنجی |
۳ |
| ۴ |
برنامه‌ریزی راهبردی |
۳ |
ب- دروس تخصصی
توضیح: دانشجو باید چهار درس از این سبد انتخاب کند.
| ردیف |
نام درس |
واحد |
| ۱ |
برنامه‌ریزی ریاضی
(اخذ این درس برای دانشجویانی که تحقیق در عملیات را نگذرانده‌اند اجباری است) |
۳ |
| ۲ |
برنامه‌ریزی غیرقطعی |
۳ |
| ۳ |
نظریه فازی و کاربردهای آن |
۳ |
| ۴ |
اصول مهندسی لجستیک و زنجیره تأمین |
۳ |
| ۵ |
مدلسازی پویایی‌های سیستم |
۳ |
| ۶ |
هوش مصنوعی |
۳ |
| ۷ |
شبکه‌های اجتماعی و کاربرد آن
(مبتنی بر تکنیک‌های داده‌کاوی) |
۳ |
| ۸ |
مباحث منتخب یا درسی از سایر گرایش‌های مهندسی صنایع |
۳ |
ج- سبد دروس کاربردی
توضیح: دانشجو باید دو درس از یک زمینه از این سبد انتخاب کند.
| ردیف |
نام د رس |
واحد |
| ۱ |
روشهای برنامه‌ریزی و مدل‌های انرژی |
۳ |
| ۲ |
مبانی اقتصاد انرژی و سیستم عرضه انرژی |
۳ |
| ۳ |
برنامه‌ریزی حمل و نقل |
۳ |
| ۴ |
تجزیه و تحلیل شبکه‌های حمل و نقل |
۳ |
د- سمینار و پایان نامه
| ردیف |
نام درس |
واحد |
| ۱ |
روش تحقیق |
۱ |
| ۲ |
سمینار کارشناسی ارشد |
۱ |
| ۳ |
پایان نامه کارشناسی ارشد |
۶ |
|
